FRANCHISE HUKUKU BAĞLAMINDA LİMİTED ŞİRKETLERDE ORTAKLARIN HAKLARININ DÜZENLENMESİ İLE GENEL KURULA KATILIM VE OY HAKKI

Franchise işletmenizi kurarken, şirketinizin işleyişi hakkında ve özellikle de ortaklık hakları bağlamında bilgi sahibi olmanız gerekmektedir.

Franchise Market Dergisinde sizlere bugüne kadar özellikle franchise işletmeniz ile ilgili gerek franchise veren gerekse franchise alanın hakları açısından birçok hukuki konuda bilgi verdik. 

Bu sayımızda ise franchise ile ilgili işletmelerinizin daha çok limited şirket ortaklığı şeklinde kurulmuş olduğu düşüncesiyle, limited şirketlerede ortaklık hakları, genel kurula katılma ve oy hakları ile ilgili bilgi vermeyi tercih ettik. Zira ülkemizde girişimciler ve franchise sektörü alanında şirket sahiplerinin şirketlerinin işleyişi açısından gerek hukuki gerekse mali açıdan çok da bilgi sahibi olmadıkları anlaşılmaktadır. Halbuki, daha başta franchise işletmenizi kurarken, şirketinizin işleyişi hakkında ve özellikle de ortaklık hakları bağlamında bilgi sahibi olmanız gerekmektedir. Bu konu aynı zamanda şirketinizin devri, tasfiyesi ve ortağınızla ilişkiler açısından da hayati niteliktedir. Öncelikle, limited şirketlerde ortakların haklarını genel anlamda ikiye ayırabiliriz. Bunlar malvarlığı hakları ile kişisel katılma haklarıdır. Genel kurula katılma ve oy hakkı da kişisel katılma hakları kapsamına girmektedir. 

Hukuk sistemimizde genel kurul olağan ve olağanüstü genel kurul olmak üzere ikiye ayrılmakta olup şirketlerin zorunlu organlarından biridir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) limited şirketlerde genel kurulun devredilemez yetkilerini belirlemiştir. Buna göre şirket sözleşmesinin değiştirilmesi, müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları, topluluk denetçisi ile denetçilerin atanmaları ve görevden alınmaları, topluluk yılsonu finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun onaylanması , yılsonu finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun onaylanması, kâr payı hakkında karar verilmesi, kazanç paylarının belirlenmesi, müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibraları, esas sermaye paylarının devirlerinin onaylanması, bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması, müdürün, şirketin kendi paylarını iktisabı konusunda yetkilendirilmesi veya böyle bir iktisabın onaylanması, şirketin feshi, genel kurulun kanun veya şirket sözleşmesi ile yetkilendirildiği ya da müdürlerin genel kurula sunduğu konularda karar verilmesidir. TTK’da sayılı bu yetkiler ancak genel kurul kararı ile alınabilir ve devredilemez. Diğer yandan yine Türk Ticaret Kanunu şirket sözleşmesinde belirlenmesi halinde genel kurul ile alınabilecek kararları da 616 maddenin 2. fıkrasında belirtmiştir. Örneğin bir ortağın çıkarılması ile ilgili şirket sözleşmesine özel hükümler koyularak genel kurul ile karar verileceği eklenebilir. Görüldüğü gibi, aslında franchise şirket sahibinin veya ortaklarının üzerinde tasarruf edebilecekleri birçok konu bulunmaktadır. Diğer yandan, özellikle daha baştan ana sözleşemenin ve akabinde ortaklık arasındaki sözleşmelerin de franchise konusuna göre dikkatle hazırlanmış olması, işletmenin ilerleyen aşamalarında şirketin daha sağlıklı büyümesi açısından büyük faydalar getirir. Yine, limited şirketlerde genel kurulların tam ve zamanında yapılmadığını, önemli konularda ise olağanüstü toplantıya çağırma usulünün tacirler tarafından bilinmediğine sıklıkla tanık olmaktayız. 

Limited şirketlerde genel kurul müdürler tarafından toplantıya çağrılır. Olağan genel kurul toplantısı ise her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Diğer yandan şirket sözleşmesi uyarınca ve gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Burada bilinmesi gereken başka bir husus ise genel kurul, toplantı gününden en az onbeş gün önce toplantıya çağrılır. Genel kurul toplantısına şirket sözleşmesinde belirtilen şekilde, internet sitesi açmakla yükümlü olan şirketler internet sitelerinde ve her halde Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilan ile çağrılmaktadır. Ayrıca, pay defterinde yazılı pay sahipleri ile önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adresini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler iadeli taahhütlü mektupla bildirilmelidir. Türk Ticaret Kanunu uyarınca çağrı içeriğinde toplantı günü ve saati, toplantı yeri, gündem, gündemde şirket sözleşme değişikliği var ise değişen maddenin/maddelerin eski ve yeni şekilleri, çağrının kimin tarafından yapıldığı, olağan toplantı ilanlarında; finansal tabloların, konsolide finansal tabloların, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporunun, denetleme raporunun ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisinin şirket merkez ve şube adresleri belirtilmek suretiyle anılan adreslerde pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulduğu belirtilir. Ayrıca belirtmek gerekir ki TTK kapsamında azlığın da genel kurulu toplantıya çağrı hakkı bulunmaktadır.

Çağrıda belirtilen gündeme genel kurulda bağlı kalınır.Ancak bazı istisnai hallerde genel kurulda gündeme madde eklenebilir. Örneğin ;haklı sebeplerin varlığında müdürün veya müdürler kurulu üyelerinin görevden alınması. Türk Ticaret Kanunu’nun 364. Maddesinde yer alan “Yönetim kurulu üyeleri, esas sözleşmeyle atanmış olsalar dahi, gündemde ilgili bir maddenin bulunması veya gündemde madde bulunmasa bile haklı bir sebebin varlığı hâlinde, genel kurul kararıyla her zaman görevden alınabilirler. Yönetim kurulu üyesi olan tüzel kişi, kendi adına tescil edilmiş bulunan kişiyi her an değiştirebilir.” hükmünde yönetim kurulu üyelerinin azline ilişkin olarak düzenlenen bir gündeme bağlılık ilkesi istisnası bulunmaktadır. Dolayısıyla kanunda belirtilen bazı istisnai hallerde gündeme madde eklenerek genel kurul kararı alınabilir. 

Belki, bu hususlar sizlere çok detaymış gibi gözükebilir. Bu hususların tamamıyla mali müşavirlerin kontrolüne bırakılması veya sadece matbu evraklarla ilerlenmesi şirketinizin işleyiş biçimi, büyümesi ve ileride devri açısından da büyük sıkıntılar doğuracağı açıktır. Yine, belirtmek isteriz ki; Çağrısız genel kurul yapmakta elbette mümkündür. Ancak bunun birtakım şartları bulunmaktadır. Limited şirketlerde çağrısız genel kurula ilişkin anonim şirketlere ilişkin hükümler kıyasen uygulanmaktadır. Buna göre bütün payların sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, genel kurula katılmaya ve genel kurul toplantılarının yapılmasına ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla, çağrıya ilişkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı var olduğu sürece karar alabilirler. Çağrısız toplanan genel kurulda, gündeme oybirliği ile madde eklenebilir; aksine şirket sözleşme hükmü geçersizdir. Herhangi bir pay sahibi toplantıya itiraz eder veyahut toplantıdan ayrılırsa artık bu aşamada genel kurul sona erer. Çünkü genel kurulda karar alınması için TTK/416 uyarınca “toplantı nisabının var olması” şartı aranmaktadır. Bir pay sahibinin itirazı veya toplantıdan ayrılması ile artık çağrısız genel kurul şartları ortadan kalkar ve bu aşamadan sonra karar alınması mümkün değildir. TTK/416’ ya aykırı olarak yapılan genel kurulda alınan kararların da “yok” hükmünde olduğu unutulmamalıdır. Son olarak da; yine bizim önem verdiğimiz, ortakların oy hakkı konusu ile ilgili bilgi vermek istiyoruz. Limited şirketlerde ortakların oy hakkı ise esas sermaye paylarının itibarî değerine göre hesaplanır. Şirket sözleşmesinde daha yüksek bir tutar öngörülmemişse her yirmibeş Türk Lirası bir oy hakkı verir. Ancak, şirket sözleşmesi ile birden fazla paya sahip ortakların oy hakları sınırlandırılabilir. Ortak, en az bir oy hakkını haizdir. Şirket sözleşmesinde açıkça düzenlenmişse yazılı oy da verilebilir. Şirket sözleşmesi oy hakkını, itibarî değerden bağımsız olarak her esas sermaye payına bir oy hakkı düşecek şekilde de belirleyebilir. Bu hâlde en küçük esas sermaye payının itibarî değeri, diğer esas sermaye paylarının itibarî değerleri toplamının onda birinden az olamaz. Oy hakkının esas sermaye paylarının sayısına göre belirlenmesine ilişkin şirket sözleşmesi hükmü; denetçilerin seçimi, şirket yönetimi ya da onun bazı bölümlerinin denetimi için özel denetçi seçimi, sorumluluk davası açılması hakkında karar verilmesi hallerinde uygulanmaz. Genel kurulda oy nisabı olağan ve önemli kararlarda farklılık göstetemektedir. Bir limited şirketin genel kurulunda olağan bir karar alınacak ise Kanun veya şirket sözleşmesinde aksi öngörülmediği takdirde, seçim kararları dâhil, tüm genel kurul kararları, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınmaktadır. Önemli bir karar alınacak ise temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması hâlinde alınabilmektedir. Ayrıca unutulmamalıdır ki kanunda belli kararların alınabilmesi için ağırlaştırılmış nisap aranıyorsa, bu nisabı daha da ağırlaştıracak şirket sözleşmesi hükümleri, ancak şirket sözleşmesinde öngörülecek çoğunlukla kabul edilebilir. Bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulabilmesine dair sözleşme değişikliği, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkündür.