Yatırımcı Tazmin Merkezi Yatırımcının Sigortası Olabilir mi?

2021 yılına göre yatırımcının yatırım tazmin tutarı 237.643 TL olarak belirlenmiştir. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bireyler birikimlerini daha iyi değerlendirmek ve gelir sağlamak amacıyla çeşitli yatırım kanallarına aktarabilmektedir. Bunlardan bir tanesi de finansal yatırım araçlarıdır. Başlıca finansal yatırım araçlarını sıralayacak olursak; tahvil-bono- likit fon, repo, mevduat, vadeli işlem ve opsiyon piyasası, forex, türev ürünler sayılabilir. Tabi bireyler tarafından yatırım araçlarına yatırımlar yapılırken bu varlıkların emanet edildiği kuruluşlar her zaman güvenilir veya yatırımcılara karşı yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmiş olmayabilirler. İşte bu yüzden Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) tarafından, aracı kurumlar dahil yatırım kuruluşlarının yükümlülüklerini yerine getirememeleri halinde bu yükümlülükleri yerine getirme amacı doğrultusunda Yatırımcı Tazmin Merkezi (“YTM”) kurulmuştur. YTM; yatırım kuruluşlarının, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getirememeleri hâlinde, Sermaye Piyasası Kurulunca 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde alınan tazmin kararını yerine getirmek amacıyla kurulmuş olan kamu tüzel kişiliğini haiz bir kuruluştur. SPK’ya göre YTM’nin amacı; özellikle küçük yatırımcıların yatırım kuruluşlarının mali durumlarının bozulması nedeniyle zarara uğramalarının önlenmesi, yatırımcıların yatırım kuruluşlarından kaynaklanan risklere karşı korunması ve bu sayede sermaye piyasalarına olan güvenin arttırılmasıdır. ​ Sermaye Piyasası Kanunu’nun 3. maddesine göre Yatırımcı Kuruluş; “Aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ve bankaları” kapsamaktadır. Sermaye Piyasası Kanunu'nun 83. maddesinin 2. fıkrası ile Yatırımcı Tazmin Merkezi Yönetmeliği'nin 20. maddesi uyarınca bütün yatırım kuruluşlarının giriş aidatı ödeyerek YTM'ye katılması zorunludur. Buna göre Kanun ve Yönetmeliğin ilgili maddelerince yatırım kuruluşu vasfını haiz oluşumlarda bulunan yatırımlar Yatırımcı Tazmin Merkezi (YTM)'nin güvencesi altındadır. SPK, yatırım kuruluşlarının sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin tespit edilmesi halinde yatırımcıları tazmin kararı alır. YTM tarafından gerekli görülmesi halinde, Kurulca hakkında yatırımcıları tazmin kararı verilen kuruluşun ödemelerinin durmasına ve tüm mal varlığı üzerinde sadece YTM tarafından tasarruf edilebilmesine karar verilebilir. Sermaya Piyasası Kanunu’nun 84. maddesinin 1. fıkrasına göre “Tazminin kapsamını, yatırımcılara ait olan ve yatırım hizmeti ve faaliyeti veya yan hizmetler ile bağlantılı olarak yatırım kuruluşu tarafından yatırımcı adına saklanan veya yönetilen nakit ödeme veya sermaye piyasası araçlarının teslim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesinden kaynaklanan talepler oluşturur.” Yatırımcıları tazmin kararı verilen kuruluşların yatırımcıları, bu madde kapsamında tazmin talep etme hakkına sahiptir. Yatırımcıların yatırım danışmanlığı veya piyasadaki fiyat hareketlerinden kaynaklanan zararları tazmin kapsamında değildir. Dolayısıyla yatırım danışmanlığı alan yatırımcılar bu hususa özellikle dikkat etmelidir. Yine yatırım hizmeti ve faaliyeti veya yan hizmetler ile bağlantılı olmaksızın yatırım kuruluşuna teslim edilen nakit veya sermaye piyasası araçlarının teslim edilememesinden kaynaklanan zararlar tazmin kapsamında değildir. Yatırımcıların tazmin talepleri, yatırım kuruluşunca karşılanmayan nakit ödeme ve sermaye piyasası araçlarının iade yükümlülükleri üzerinden hesaplanır. Sermaye Piyasası Kanunu'nun 84. maddesinin 5. fıkrası uyarınca hak sahibi her bir yatırımcıya ödenecek azami tazmin tutarı 100.000 (yüzbin) Türk Lirasıdır. Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılır. 2021 yılına göre Azami Tazmin Tutarı ​​237.000 TL’dir. Yine 84. maddenin 4. fıkrasına göre;

1. Yatırımcıları tazmin kararı verilen yatırım kuruluşlarının yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri ve şahsen sorumlu ortakları, yüzde beş veya daha fazla paya sahip ortakları, denetim kurulu üyeleri veya ilgili yatırım kuruluşları ile aynı grup içinde yer alan diğer şirketlerde benzer konumda olan kişiler ile bu kişilerin eş ve ikinci dereceye kadar kan ve kayın hısımları ile bu kişiler adına hareket eden üçüncü kişiler,

  2. Yatırımcıları tazmin kararı verilen yatırım kuruluşları ile aynı grupta yer alan diğer şirketler   3. (a) sayılan gerçek ve tüzel kişilerin yüzde yirmi beş veya daha fazla paya sahip olduğu şirketler   4. Yatırım kuruluşlarının mali sıkıntıya düşmesine neden olan veya finansal durumunun bozulmasına önemli etkileri olan olaylarda sorumluluğu bulunan veya bu olaylardan menfaat sağlayan kişiler tazmin hükümlerinden yararlanamazlar. YTM ile yatırımcılara büyük bir güvence unsuru olması için devrimsel nitelikte bir değişikliğe gidilerek YTM kapsamına, yatırım kuruluşları (aracı kurumlar ve bankalar) nezdindeki yatırımcı hesaplarında bulunan bütün sermaye piyasası araçları ile nakitler dahil edildi. Bunun anlamı; portföyünde hisse senedi, türev araç, tahvil, yatırım fonu katılma payı, varant vs. hangi sermaye piyasası aracı olursa olsun, yatırımcıların YTM'den faydalanabilecek olmasıdır.[1] Yatırımcılar tazmin taleplerini YTM’ye yazılı olarak yapmalı ve tazmin kararının ilanından itibaren en geç bir yıl içerisinde tazmin talebinde bulunmaları gerekmektedir. Aksi takdirde zamanaşımı ile karşı karşıya kalabileceklerdir. [1] Süleyman ÖNÜR - Uzman Sermaye Piyasası Kurulu, www.dunya.com