İstanbul'dan Dünyaya Kahvenin Öyküsü

Kahve, dünyanın geniş bir kesiminde sevilerek tüketiliyor. Büyük bir ticari öğe olarak da ekonomide yer eden kahve, Türkiye’de de başarılı firmalar tarafından piyasaya kazandırılmış durumda. Asırlardır kültürümüzde önemli bir yer tutan kahveyi, ticari bir başarı hikayesine dönüştürmeyi başaranların hikayelerini derledik. Kahve, hayatımızın vazgeçilmezi konumunda. Birçoğumuz kahvemizi içmeden güne başlayamıyor, arkadaş sohbetlerimizi bile kahve etrafında planlıyoruz. İlk kez ortaya çıktığı Etiyopya coğrafyasında yerel halk tarafından bir çeşit ekmek yapımında kullanılan kahve, binlerce yıllık serüveni içerisinde önce bir içeceğe, ardından da dünyanın en büyük ticari ürünlerinden birine dönüşmüş durumda. Binlerce yıl önce Etiyopya’da yabani bir bitki olarak yetişen kahve ağacının meyveleri, yerel halk tarafından temel bir gıda maddesi ve  ilaç olarak kullanılmaktaydı. Kahve meyvesini kaynatarak tüketen Etiyopya halkı, bu meyvenin enerji veren özelliğini keşfetmiş ve yüzlerce yıl kahveyi bu şekilde tüketmişti. Yerel halkın “sihirli meyve” diye adlandırdığı kahve, Arap coğrafyasında da hızla yayılarak uzun süre aynı şekilde tüketildi ve kahveyi ilk kez kavuran da Araplar oldu. Tarihe kahveyi ilk kez işleyen topluluk olarak geçen Yemen’deki sufi tarikatı, bu mucize meyvenin önünde yepyeni bir yol açmayı başardı. Yemen’deki haliyle de Araplar arasında hızla yayılan kahve, 1517 yılında Yemen Valisi Özdemir Paşa tarafından İstanbul’a da getirildi. Bu kahve Osmanlı’da o kadar sevildi ki, saraydaki rütbeler arasına “kahvecibaşı”lık eklendi. Padişahın ve önemli konukların kahvesini pişirmekten sorumlu bu kişiler arasından, sadrazamlığa yüsekelenler bile mevcuttu. Kısa sürede kültürümüzün önemli bir parçası haline gelen kahve, dünyaya da İstanbul’dan yayıldı. 1600’lü yıllarda dünya ticaretinin merkezlerinden biri olan İstanbul’u ziyaret eden Venedikli tüccarlar, burada tanıştıkları kahveyi çok severek 1615 yılında bu lezzeti Venedik’e taşıdı ve Avrupalılar kahve ile tanışmış oldu. Venedik’te ilk başlarda sokaklarda limonatacılar tarafından satılan bu içecek, kısa sürede Avrupa halkı tarafından da çok sevilerek yüksek miktarlarda tüketilmeye başlandı. Coğrafi keşiflerle birlikte dünya çapında yayılmacı politikalar izleyen Avrupalı devletler, gittikleri pek çok yere İstanbul’da tanıştıkları kahveyi de beraberlerinde götürerek dünya genelinde kahve üretimin ve tüketimin de artmasına aracı. Kahvenin hızla ticarileşmesinin ardından, ilk Türk kahve markası da bu içeceğin dünyaya yayıldığı topraklar olan İstanbul’da 1871 yılında ortaya çıktı. O zamana kadar çiğ çekirdek halinde satılan ve evlerde kavrulup değirmenlerde çekildikten sonra içilen kahve, Mehmet isimli bir gencin babası Hasan Efendi’nin kahve ve baharat satan dükkanını devralmasıyla bugün bildiğimiz haliyle satılmaya başlandı. Kahveyi kavurup öğüttükten sonra satmaya başlayan ilk esnaf olan Mehmet Efendi, kısa sürede “Kurukahveci Mehmet Efendi” olarak anılmaya başladı ve bugünlere de ulaşan köklü markanın temelleri atılmış oldu. 600 yıldır Anadolu coğrafyasında severek tüketilen kahve, franchise sistemi ile bu topraklarda da yepyeni bir kimlik kazandı. Daha önce evlerde ve kahvehanelerde geleneksel yöntemlerle pişirilerek satılan kahve, franchise sistemi sayesinde dünyadaki farklı kahve türleri ve pişirme teknikleri ile buluşarak büyük bir ticari değişim yaşadı. Tüm Türkiye’de evrensel lezzetlerin yer almasında büyük rol oynayan kahve franchiselarının başarılı temsilcileri ise şöyle: Dünyanın en büyük perakande kahve satıcılarından biri olan Gloria Jean’s Coffees, 1979’da ABD’de kuruldu. Türkiye’de ilk şubesini 1999 yılında açan markanın bugün pek çok büyük şehirde şubesi bulunuyor. 2009 yılından bu yana faaliyet gösteren Bayramefendi Osmanlı Kahvecisi, kısa sürede sevilen markalardan biri haline geldi. Türkiye genelinde 100’ü aşkın şubesi bulunan Bayramefendi Osmanlı Kahvecisi, yurtdışına da franchise vererek büyümesini sürdürüyor. Yaklaşık 20 yıl önce Gerry Ford tarafından kurulan Caffe Nero, bugün Avrupa genelinde 800’i aşkın şubeye sahip. Caffe Nero’nun Türkiye’de de pek çok şubesi bulunuyor. 2009 yılında kurulan Coffeemania, bugün Türkiye genelinde 60’ı aşkın şubeyle hizmet veriyor. Markanın yurtdışında da şubeleri bulunuyor. 1949 yılında kurulan ve Türkiye’nin köklü kahve firmaları arasında yer alan Kocatepe Kahve Evi, bugün 17 ilde şubeleriyle hizmet veriyor. Kahve alanında iddialı firmalar arasında yer alan 1453 Osmanlı da büyüme yolunda franchise sistemini seçen firmalardan biri olarak öne çıkıyor. 1453 Osmanlı şu an 9 ilde 16 şube ile yoluna devam ediyor.