Çok Markalı Franchisingin Yasal Riskleri ve Getirileri

Olgun pazarların köklü gruplarından biri olan çok markalı franchisingler, kendi bünyelerinde hizmet veren profesyonellerinin dikkate alması gereken bazı önemli artıları ve eksileri ile gündemde. BFA-NatWest'in Birleşik Krallık'taki franchising sektörüyle ilgili en son anketine göre, franchise sahiplerinin yaklaşık üçte biri şu anda birden fazla franchise işletmesine sahip ve bu işletmelerin kökeni 2013'teki franchise işletmelerinin 3’te 1’lik diliminden gelmekte. Çok birimli franchising kadar çok markalı franchisinge de eğilimin olduğunu görmek, bu şartlarda pek de zor değil [caption id="attachment_5134" align="alignright" width="215"] Selen Almaç Deniz (Towerlife Franchise Danışmanlığı Kurucusu)[/caption] Çok Markalı Franchising Nereden Geliyor? Özellikle Amerika Birleşik Devletleri gibi daha olgun franchising pazarlarının köklü bir özelliği olan çok markalılık ve çok birimlilik, genellikle birkaç yıl boyunca tek bir marka işlettikten sonra franchise modeline ilişkin anlayışlarını ile yönetimsel ya da operasyonel altyapılarını geliştirerek becerilerini dönüştüren markalardan çıkıyor. Yıllardır yaygın görüş çok birimli işletmelerin aile işletmelerinden doğduğu yönünde olsa da eskiden ikinci nesil dizginleri devralmaya hazır olduğunda gelişen orijinal franchiseları, şimdilerde ise çeşitlendirerek ve ek satın alarak genişletmek ve rekabetçi olmayan bayiliklerle desteklemek söz konusu oluyor. Çeşitlendirmenin Önemi Çeşitlendirme, özellikle bu belirsiz zamanlarda mantıklı bir karardır. Bir çok markalı veya çok birimli franchise, farklı sektörlerde veya alt sektörlerde bir dizi franchise markasını işleterek, genel yatırımını ekonomik gerilemelerin veya tüketici talebindeki değişikliklerin olumsuz etkilerinden koruyabilir. Uluslararası örneklere bakıldığında Birleşik Krallık'ta bir dizi yerleşik çok markalı franchise, kahve dükkanları, yemek mekanları, spor salonları ve otelleri bir arada işletir ve çok çeşitli bir portföy işletmek, bir gayrimenkul portföyü oluşturmak ve sürdürmek gibi tedarik zincirini ve çok vasıflı bir işgücünü sürdürmeyi de sağlayabilir. Olası Olumsuzluklar Pazarlık gücüne bağlı olarak artan etkisiyle birlikte, çok markalı bir franchise’ın en azından yurt içinde, geleneksel franchisor/franchisee dinamiğini bozabileceği düşünülür, hatta bazı markalar için, çok markalı franchiseler neredeyse "başarısız olamayacak kadar büyük" hale gelmiştir. Tam da bu nedenle ihlallerle ilgili konuşmalara farklı şekilde yaklaşmak gerekir ve franchise verenler, birim büyümesine sınırlamalar koymayı, elden çıkarma veya teşvikleri geri çekme gibi fesih için alternatif çözümler getirmeyi düşünmelidir. Çok markalı işletmelerin operasyonları ihtilaf yaratırsa ve/veya mali zorluklarla karşılaşırsa, potansiyel olumsuz etkiler görülebilir. Franchise verenlerin, markalarını işletmesiyle diğer franchise operasyonları arasında yeterince güçlü bir sözleşmeye dayanan bir güvenlik duvarı olup olmadığını kurgulaması istenir. Aksi halde aynı bünyedeki farklı markalar arasında, özellikle personel, yer seçimi ve sermaye gibi alanlarda kaynakların dağılımı açısından çıkar çatışmaları doğabilir. Markalar franchise’ın işletebileceği gelecekteki tüm markalar üzerinde onay hakları talep etmeyi ve net saha gereklilikleri dayatmayı düşünmelidir. Bu gereklilik aslında franchisora en iyi lokasyonlara erişim verilmesini sağlayabilir ve böylece çok markalı franchiseların site seçiminde ikincil markaları tercih etmesini önleyebilir. Ayrıca, sermayenin diğer markalara yönlendirilmesini önlemek için franchise’ın markaya yatırım için vade boyunca mutabık kalınan bir miktarda sermaye sağlamasını şart koşmalıdırlar. Tüm bu hususlara ek olarak, sözleşmede tanınması ve yansıtılması gereken diğer maddeler ise şunlardır:

• Genellikle bir tür bölgesel münhasırlığa bağlayıcı bir geliştirme programı
• Düşük ücretler, maliyetler ve indirimler gibi büyüme teşvikleri
• Birim düzeyinde ve grup düzeyinde temel performans göstergeleri için gereksinimler
• Marka ve franchise verenin kendi hisse fiyatı üzerindeki etkilerinin listelemesi
• Potansiyel olarak yalnızca belirli rakip işletmelerin kapsandığından ve herhangi bir rekabet etmeme maddesinin gözden geçirilmesine imkan veren şekilde, ‘’franchise alanın tüm zamanını ve dikkatini franchise verenin markasına adamasını gerektiren tüm yükümlülüklerin gevşetilmesi’’ işlemleri
• Bir veya birkaç birim sözleşmeye uygun olarak çalışmıyorsa, franchise verenin tüm mağazaları feshetmesine olanak tanıyan çapraz temerrüt hükümleri