Bu sene 3-4 Temmuz tarihlerinde gerçekleşmiş olan ve Vegan Derneği Türkiye’nin sorumluluğunda düzenlenen Uluslararası İstanbul VegFest organizasyonu tamamlanmış bulunuyor. Yola “Yaşama Şans Ver” sloganıyla çıkan festival, dünyada olduğu gibi ülkemizde de giderek yaygınlık kazanan vegan tüketim ve veganizm konularına dikkat çekmeyi başarıyor. Yeme içme dünyasına hızlı bir hakimiyet kuran bu beslenme ve yaşam şekli, gün geçtikçe yaygınlaşırken daha yakından tanınmayı kesinlikle hak ediyor.
Veganizme Yakından Bakı
İlk defa 1994 senesinde Donald Watson tarafından kullanılmış olan ‘’vegan’’ kelimesi, İngilizce vegetarian yani vejetaryenden geliyor. Vegan Derneği Türkiye’nin açıklamalarına göre 1979 yılından dünyada kabul gören tanımıyla ‘’Hayvanların gıda, giyim ya da başka amaçlarla maruz kaldıkları sömürü ve zulmün her türlüsünden, ek olarak insanların, hayvanların ve çevrenin yararına, hayvan kullanımı içermeyen alternatiflerin geliştirilmesini ve kullanımını destekleyen felsefe ve yaşam biçimi’’ olarak açıklanıyor. Söz konusu beslenme olduğunda ise hayvan kaynaklı ürünlerin tamamen reddedilmesi veya kısmi olarak hayvansal gıdalardan uzak durulmasını ifade ediyor.
Kesin bir sayıdan bahsetmek son derece güç olsa da günümüzde tüm dünya nüfusunun %1 kadarının vegan beslenmeyi benimsediği biliniyor. Bu oran 80 milyon kişiye denk gelirken, tüm dünya genelindeki veganlar bu yaklaşımda iki büyük zorluktan şikayetçi oluyor. Bunlardan biri vegan yaşam tarzını benimseyenler üzerine yapılan araştırmalarda kitlelerin doğru sayılarla tespit edilmemesi olurken, bir diğer önemli sorunun vejetaryenlik ile veganlığın karıştırılması yönünde oluyor. Haliyle her koşulda tüketicinin tercihlerini yaparken zihni de bir hayli karışıyor.
Yükselen Felsefe Veganlık
Her ne kadar toplumlar içindeki payı dar bir alan gibi lanse edilse de başta Batılı kesimler olmak üzere pek coğrafyada ve kitlede veganlığın gün geçtikçe daha çok yaygınlaştığı biliniyor. Birçok toplumda kadınlar üçte bir oranında erkeklere göre daha yoğun şekilde veganlığa geçiş yaparken, 35 yaş altı yetişkinlerde ve ortalama gelir düzeyine sahip kişilerde veganlığı benimsemenin daha yaygın olduğu da görülüyor.
Tüm vegan kitlelerden bahsederken bu yeni felsefe ve yaşam tarzını benimsemede tüketiciyi dört motivasyon etkisi altına alıyor:
- Sağlıklı yaşam
- Hayvansal gıdaların tadını sevmemek
- Hayvan hakları
- Çevresel sorunlardan ileri gelen endişeler
Bugün batılı toplumlara baktığımızda vegan ve vejetaryen nüfusunun artmasında ek olarak et tüketmeyi azaltmaya çabalayanların da sayısında kayda değer bir yükseliş görülüyor. Örneğin sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde et tüketen kitlenin 2019’da yüzde 85 iken, veganlığa geçiş yapmayan kitlelerde %71’e kadar düştüğü açıklanıyor.
Türkiye’de Veganizm Yaklaşımları
2020 yılı Kasım ayında ve 3 büyük uluslararası şirket sponsorluğunda, Sia Insight tarafından gerçekleştirilen Türkiye’de Beslenme Alışkanlıkları ve Veganizm Araştırması, 15 – 55 yaş aralığındaki şehirli 806 tüketici ve 205 vegan tüketici ile tamamlanmış bulunuyor. Buna göre Türkiye’de vejetaryen ve veganların toplam oranı %5’in altında kalıyor, öte yandan oranları geride bıraktığımızda veganların sayısının 80.000 civarında olduğu kaydediliyor.
Tüm dünya genelinde yansıyan gelişmelerle birlikte ülkemizde de vegan ve vejetaryen sayısında kayda değer artışlar beklenirken, hepçil beslenen kitle içinde vejetaryen ve vegan beslenmeye geçiş yapmayı düşündüğünü belirtenlerin sayısının azımsanmayacak oranlarda olduğu görülüyor. Ülkemizde diğer toplumlardan farklı olarak bu geçişte en önemli motivasyonun hayvanları ve haklarını korumak gibi vicdani değerler olduğu görülürken, bu maddeyi hayvansal gıdaların tadını sevmeme nedeni takip ediyor.
Bitki bazlı ürünlerin dünya genelindeki popülerliğiyle birlikte ülkemizde gördüğü ilgi de artmaya devam ederken, ülkemiz veganlarının yarısı kadarı bitki bazlı et ürünlerine ilişkin bilgisinin olduğunu ve dörtte üçün bu ürünleri tüketmeye ılımlı olduğu görülüyor. Öte yandan bu ürünlerin yüksek fiyat aralığı yeme içme sektörüne iletilen şikayetler arasında oldukça sık duyulurken ve alternatif ürünlere yönelik yatırımlara hız kazandırırken, vegan ürünleri pazara kazandıran firmalara beklentilere kulak vermesi öneriliyor.
