Mpox (Maymun Çiçeği): Belirtileri, Tedavisi ve Korunma Yöntemleri

Mpox (maymun çiçeği) virüsü, hayvanlardan insanlara ve insandan insana bulaşabilen, cilt lezyonları ve grip benzeri semptomlarla kendini gösteren bir hastalıktır. Bulaşmayı önlemek için hijyen, sosyal mesafe ve kişisel koruyucu önlemler büyük önem taşır.

 Maymun çiçeği (Mpox)

 Mpox (eski adıyla maymun çiçeği) hastalığı yeni bir hastalık değildir. Maymunlarda 1958’de tespit edilmiştir. İnnsanlarda ilk olgu 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülmüştür. Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu ülkelerde bu hastalık görülmeye devam etti. Afrika’da her yıl birkaç yüz olgu olduğu tahmin edilmekteydi. 2022 yılına kadar hastalık zaman zaman Afrika kıtasından infekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla diğer kıtalara taşınmaktadır.

 Maymun çiçeği hastalığı (MPOX), Poxviridae adlı virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ait Monkeypox virüsünden kaynaklanan bir hastalıktır.

 Maymun çiçeği olarak da bilinen mpox virüsünün Afrika'da hızla yayılan alt türü, Avrupa'da ilk kez 15 Ağustos'ta İsveç'te görüldü. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) de ondan bir gün önce virüse karşı küresel acil durum ilan etmişti. Dünyanın farklı noktalarında aynı anda mpox salgınları yaşanıyor. Buradaki vaka artışlarına virüsün geçtiğimiz Eylül'de tespit edilen "Clade 1b" adlı alt türü yol açıyor.

 Bulaşma yolları nasıldır?

 Afrika koşullarında M-Çiçeği virüsünün hayvanlardan insana bulaşı, enfekte hayvanların kan, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonları ile doğrudan temas veya ısırık yoluyla meydana gelebilir. Çiğ ve az pişmiş enfekte hayvanların etleri ve enfekte hayvanların diğer ürünlerini yemek hastalığın bulaşı için olası bir risk faktörüdür.

 İnsandan insana bulaşmada uzun süreli yakın ten tene temas önemlidir. Enfekte kişinin sekresyonları (cinsel çıktılar dahil) ile direkt temas (lezyonlarla temas edecek şekilde sarılma, masaj, cinsel temas gibi), cilt lezyonları ile bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozalarla (göz, burun, ağız mukozaları gibi) doğrudan temas veya yakın zamanda cilt lezyonlarından kontamine olmuş nesnelerle (yatak çarşafı, havlu vb.) yakın temas diğer bulaş yollarıdır. Bu tür temas genel olarak aynı evi paylaşan kişilerde, kapalı ortamlarda çok uzun süre yakın mesafede bulunanlarda ve enfekte kişiyle kişisel koruyucu ekipman kullanmadan temas eden sağlık çalışanlarında risk oluşturur.

Mpox belirtileri nelerdir?

 Mpox hastalığı ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntülere) neden olur. Yakınmalar virusla temas ettikten sonra or- talama 6-13 gün sonra ortaya çıkar. Ciltteki döküntüler ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar; gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Avuç içi ve ayak tabaklarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözlerde lezyon saptanabilir. Lezyon sayısı değişkendir. Lezyonlar düz bir kızarıklık şeklinde başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül), ardından içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur.

 Püstüller kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç genellikle 2-4 hafta sürer ve kendiliğinden iyileşir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde hastalık ağır seyredebilir. Hastalığa bakteriyel infeksiyonlar eklenebilir; zatürre, sepsis, ensefalit ve görme kaybı gelişebilir.

 Hastalığın tanısı nasıl koyulur?

 Mpox hastalığından şüphe edildiği durumlarda lezyonlardan uygun şekilde elde edilmiş ve gerekli güvenlik önlemleri alınarak paketlenmiş örneklerin ilgili laboratuvara gönderilmesi gereklidir.

 Günümüzde tanı PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) ile virusa ait DNA’nın örneklerde gösterilmesine dayanmaktadır. Tedavisi var mı? Mpox hastalığı için yaygın kullanılan bir ilaç yoktur.

 Aşısı var mı?

ABD’de Mpox hastalığı için kullanılmak üzere 2019 yılında FDA tarafından onaylanmış JYNNEOSTM (Imvamune ve Imvanex adlarıyla da bilinmektedir) isimli aşı bulunmaktadır. Bu zayıflatılmış (atenüe) aşı, çiçek ve Mpox’a karşı etkilidir.

 Mpox korunma yolları

 Hijyen korunmada çok önemlidir. Ellerinizi sık sık sabunla ve bol suyla yıkayın. Özellikle hasta kişilerle temas ettikten sonra el hijyenine dikkat edin.

 Sosyal Mesafeyi Koruyarak hasta kişilerle yakın temas kurmaktan kaçının. Kalabalık ortamlardan uzak durun.

 Hasta kişilerle aynı ortamda bulunmak zorundaysanız, maske kullanın.

 Havlu, çarşaf, bardak gibi kişisel eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmayın. 

Sağlıklı Beslenin ve Düzenli Uyuyun. Virüsün sık görüldüğü bölgelere seyahat edecekseniz, sağlık önlemlerini daha dikkatli alın.

Uzm. Dr. Madina Abdullayeva

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji