Cildimizi Güneşten Neden Korumalıyız?

Güneşten korunma yöntemlerini düzenli olarak uygulamak, cilt kanseri riskini azaltır, cildin genç ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur ve genel yaşam kalitesini artırır.

Güneş, yaşam için vazgeçilmezdir. Doğal ışık kaynağımız olan güneş, bitkilerin fotosentez yapmasını sağlar ve insan vücudu için gerekli olan D vitamininin sentezlenmesine yardımcı olur. Ancak, güneşin yararlı etkilerinin yanında, zararlı etkileri de vardır. Güneşten yayılan ultraviyole (UV) ışınları cildimize doğrudan zarar verebilir. Bu zararlar arasında cilt kanseri riski, erken yaşlanma, güneş yanıkları ve diğer cilt hastalıkları bulunmaktadır. Güneş ışınları ile tetiklenen veya kötüleşen hastalıklarda da güneşten korunma önemlidir.

UV Işınlarının Cilde Etkileri

 UV ışınları, UVA, UVB ve UVC olarak üç ana kategoriye ayrılır: 

UVA: 

Cildin daha derin tabakalarına nüfuz eder. UVA ışınları, cildin yaşlanmasına ve kırışıklıkların oluşmasına neden olur. Ayrıca, cilt kanseri riskini artırır. 

UVB:

Cildin üst tabakalarına zarar verir ve güneş yanıklarına neden olur. UVB ışınları da cilt kanseri riskini artırır ve D vitamini sentezinden sorumludur. UVB pencere camından geçemezken, UVA camdan girebilir.

UVC: 

Atmosferin ozon tabakası tarafından emilir ve yeryüzüne ulaşmaz.

 UV ışınları, cilt hücrelerinin DNA’sına zarar vererek mutasyonlara ve kanser oluşumuna yol açabilir. En ölümcül kanserler arasında bulunan melanom deri kanseri UV ile tetiklenir. 

UV ışınları ayrıca, ciltte kollajen ve elastin liflerine zarar vererek cildin elastikiyetini kaybetmesine ve erken yaşlanma belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Cilt daha kaba, kuru, sert, lekelerin ve çizgilerin arttığı bir görüntüde olur. 

UV İndeksi Nedir? 

UV indeksi, Dünya yüzeyine ulaşan ultraviyole radyasyon miktarını ölçen bir göstergedir ve güneşten korunma ihtiyacını belirlemek için kullanılır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından geliştirilen UV indeksi, güneşin zararlı etkilerine karşı korunma gereksinimini vurgular. Günümüzde pek çok akıllı telefonların hava durum raporunu gösteren uygulamalarında bu bilgiye ulaşabilir. UV indeksi, 1 ile 11+ arasında değişen bir skalada ölçülür ve seviyeler şu şekilde sınıflandırılır:

1-2 (Düşük): 

Koruma gerekli değil. Güneş ışınları düşük risk taşır. 

3-5 (Orta):

 Güneş kremi ve şapka kullanımı tavsiye edilir. Gölgeye çekilmek faydalıdır. 

6-7 (Yüksek): 

Güneşten korunma önlemleri alınmalı, özellikle öğle saatlerinde gölgede kalınmalı.

 8-10 (Çok Yüksek):

Güneşten korunma önlemleri mutlaka alınmalı, dışarıda kalma süresi sınırlandırılmalı. 

11+ (Aşırı): 

Ekstrem koruma önlemleri gerekli, mümkünse dışarı çıkılmamalı. 

Güneşten Korunma Yöntemleri

 1. Güneş Kremi Kullanımı 

Güneş kremleri, cildi UV ışınlarından korumak için kullanılan en yaygın ürünlerdir. Doğru güneş kremi seçimi ve kullanımı, etkili bir koruma sağlar.

 Güneş kremlerinin içeriklerine bakıldığında temelde 2 çeşit filtre bulunur. Fiziksel fitreler olan titanium oksit ve çinko oksit FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından güvenilir olarak sınıflandırılmıştır. Bu koruyucular UV ışınlarını yansıtarak koruyuculuk sağlar. Gebe, emziren ve bebeklerde fiziksel filtreler tercih edilmelidir. Kimyasal filtrelerden PABA ve tolamin salisilat güvenilir bulunmamıştır. Kimyasal filtrelerden oksibenzon ve oktinoksat ise denizlerdeki mercan resiflerinin sağlığını bozduğu için kullanımdan çıkarılmaya başlanmıştır. 

SPF Değeri: 

Güneş kremi seçerken, SPF (Sun Protection Factor) değeri önemlidir. En az SPF 30 koruma faktörlü güneş kremleri tercih edilmelidir. SPF 50 ve üzeri olan ürünler daha yüksek koruma sağlar. SPF değeri, güneş kremi kullanıldığında cildin ne kadar süreyle korunacağını belirtir. UVB ile birlikte UVA koruması olan ürünler tercih edilmelidir. Günlük hayatta görünür ışık ile bilgisayar, telefon gibi mavi ışığa karşı koruyucular içeren, demir oksite bağlı renkli görünümde olan güneş koruyucuların tercih edilmesi önerilir.

 Güneşten koruyucuları seçerken gerek içeriklerine, gerekse kapsama alanlarına dikkat edilerek tercih edilmelidir. 

Uygulama Miktarı: 

Yeterli miktarda güneş kremi uygulanmalıdır. Yüz ve boyun bölgesine bir çay kaşığı kadar, vücudun geri kalanına ise bir shot bardağı kadar güneş kremi sürülmelidir.

Yenileme: 

Güneş kremi her iki saatte bir, özellikle yüzdükten veya terledikten sonra tekrar uygulanmalıdır. Bu, korumanın sürekliliğini sağlar.

 2. Koruyucu Giysiler

 Güneşten korunmanın bir diğer etkili yolu da koruyucu giysiler giymektir. 

Şapka ve Gözlük: 

Geniş kenarlı şapkalar, yüz ve boyun bölgesini güneşten korur. UV korumalı güneş gözlükleri ise gözleri ve çevresindeki hassas cildi korur. 

Kıyafet Seçimi:

 Uzun kollu, hafif ve sık dokunmuş kumaşlardan yapılan giysiler UV ışınlarından korunmaya yardımcı olur. Özel olarak üretilen UV korumalı kıyafetler de tercih edilebilir.

3. Gölgede Kalmak

Gölge, güneşin zararlı etkilerinden korunmak için basit ve etkili bir yöntemdir. 

Öğle Saatleri: 

Güneş ışınlarının en yoğun olduğu 10:00-16:00 saatleri arasında dışarıda bulunmaktan kaçınılmalıdır. Bu saatlerde gölgede kalmak, UV ışınlarına maruz kalmayı azaltır. 

Gölgeli Alanlar: 

Ağaç gölgeleri, şemsiyeler ve tenteler altında kalmak tercih edilmelidir. Ancak, gölgede bile UV ışınlarının yansıyarak zarar verebileceği unutulmamalıdır.

4. Diğer Önlemler

 Dudak Koruyucu : Dudaklar da güneşten zarar görebilir. SPF içeren dudak koruyucular kullanılmalıdır.

 Çocuklar ve Bebekler : Hayatımız boyunca güneş ışığına en çok maruz kalınan dönem ilk 20 yıldır. Özellikle bebekler ve küçük çocuklar güneşten korunmalıdır, çünkü ciltleri daha hassastır ve UV ışınlarından daha fazla etkilenirler. 6 aydan küçük bebekler güneşe maruz bırakılmamalıdır. Çocuklar için özel güneş kremleri ve koruyucu giysiler kullanılmalıdır.

 Güncel Bilgiler ve Bilinmesi Gerekenler 

Günümüzde, bilim insanları UV ışınlarının ozon tabakasındaki incelme nedeniyle daha tehlikeli hale geldiğini belirtmektedir. Ozon tabakası, yeryüzüne ulaşan UV ışınlarının büyük bir kısmını emerek doğal bir koruma sağlar. Ancak, ozon tabakasının incelmesi, bu koruyucu kalkanın zayıflamasına ve daha fazla UV ışınının yeryüzüne ulaşmasına neden olmaktadır. Bu durum, güneşten korunma yöntemlerinin daha da önem kazanmasına yol açmıştır. 

Ayrıca, iklim değişikliği ve artan sıcaklıklar, UV indeksinin daha yüksek seviyelere ulaşmasına neden olabilir. İklim değişikliği, hava koşullarını ve atmosferik olayları etkileyerek UV ışınlarının yoğunluğunu artırabilir. Bu bağlamda, düzenli olarak UV indeksi kontrol edilmeli ve önlemler bu doğrultuda alınmalıdır. 

Güneşten korunmanın D vitamini eksiklğine neden olabileceği konusundaki endişeler olmakla birlikte, güneşin hasarları ve en ölümcül kanserlerden biri olan melanom riskini de beraberinde getirdiğinde, takviye olarak D vitaminin alınması en sağlıklı yöntemdir.

 Teknolojik gelişmeler sayesinde, UV ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için çeşitli ürünler ve uygulamalar geliştirilmiştir. Örneğin, UV korumalı camlar, evlerde ve araçlarda UV ışınlarının içeri girmesini engelleyebilir. Ayrıca, akıllı telefon uygulamaları ve internet siteleri, günlük UV indeksini takip etmeyi ve gerekli önlemleri almayı kolaylaştırır. 

Deri kanseri gelişiminin önlenmesinde bireysel önlemler alırken çocuk ve gençlere örnek olunmalı, bu konuda toplum bilincinin geliştirilmelidir. 

Sonuç olarak, güneşin zararlı etkilerinden korunmak için UV indeksine dikkat ederek uygun güneş kremi kullanımı, koruyucu giysiler, gölgede kalma ve diğer önlemler mutlaka alınmalıdır. Sağlıklı bir cilt için güneşin zararlı etkilerinden korunmak, uzun vadeli sağlık açısından büyük önem taşır. Güneşten korunma yöntemlerini düzenli olarak uygulamak, cilt kanseri riskini azaltır, cildin genç ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur ve genel yaşam kalitesini artırır.

Uzm. Dr. Sinem Karaca

Dermatoloji Uzmanı / Dermatologist